گزارشی در باب آنچه کتاب‌های تاریخی از  دین به  ما نشان می‌دهند

گلناز حکمت | شهرآرانیوز - روایت شده است در  روز‌های تشویش و  آشوب وقتی نمی‌دانید راه درست و  غلط کدام است، به  ائمه اطهار متوسل شوید و  با نگاه به  سیره و  زندگی پیامبر اکرم (ص) و  ائمه اطهار (ع) راه روشن را  تشخیص بدهید. در قرآن کریم نیز آیات زیادی ذکر شده است که با نگاه به سرگذشت اقوام گذشته درباره سرنوشت تصمیم گیری‌های خود تفکر کنید. در قرآن کریم در آیه ۲ سوره حشر آمده است: «پس عبرت بگیرید‌ای صاحبان چشم.» ببینید هر قومی و ملتی چگونه سعادت و رستگاری یا بلا و نابودی را برای خود انتخاب کرده اند. در آیه ۹ سوره روم نیز آمده است: «آیا در زمین گردش نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که قبل از آنان بودند، چگونه بود؟!»

در روز‌هایی که  در ماتم و  عزاداری برای برادران دینی خود به سر می‌بریم، با نگاه به  تاریخ شاید آینده‌ای روشن برای خود در مسیری متفاوت انتخاب کنیم. در دهه‌های گذشته علم تاریخ دین توسعه بسیاری کرده است و  رشته‌های تاریخ اسلام، تاریخ تشیع و  تاریخ و  علم حدیث و  تاریخ اهل بیت (ع) به دست پژوهشگران به شکل تخصصی در حال رشد هستند. در ادامه، کتاب‌ها و  منابعی که‌  می‌توانند ما را به عنوان دین داری ساده که به بصیرت و رویکرد محتاج است، به درستی از سرگذشت گذشتگان و بزرگان دینی مان آگاه کنند، معرفی می‌کنیم.

دریچه‌ای به تاریخ اسلام

«.. در خانه عبدالمطلب بن هاشم که از رؤسای قریش بود، فرزندی به دنیا آمد که محمد (ص) نام گرفت. کودک دوماهه بود که پدرش عبدا... را از دست داد. چهارماهه بود او را به دایه‌ای از اهل بادیه سپردند. چهار پنج ساله بود که او را نزد مادر آوردند. مادرش آمنه بنت وهب در شش سالگی محمد وفات یافت. جدش عبدالمطلب عهده دار تربیت او شد. چندی بعد او را هم از دست داد.

عمویش ابوطالب در هشت سالگی عهده دار سرپرستی او شد که از نظر ثروت کم بهره بود، اما در تربیت او سعی بسیار کرد.» قسمت کوتاهی از  «بامداد اسلام» عبدالحسین زرین کوب را  خواندیم. این اثر کتابی کم حجم و کوچک، اما پرمغز و محتواست. در این اثر به بررسی وضعیت مکه و شبه جزیره عربستان قبل از تولد و در خلال تولد محمدبن عبدا... پرداخته شده است و مؤلف سپس به صورت خلاصه وار، اما کامل، تاریخ اسلام را پس از وفات پیامبر (ص) تا پایان دولت اموی که سال ۱۳۲قمری باشد، بررسی می‌کند.

مردان بزرگ تاریخ

«پرارزش‌ترین فرازهاى تاریخ، صفحاتى است که از زندگانى مردان بزرگ بحث مى کنند. زندگى آن ها، امواج مخصوص دارد و مملو از انواع حوادث است. آن‌ها بزرگ بوده اند و آنچه مربوط به آن هاست، ازجمله تاریخشان، بزرگ و  با عظمت است و درخشندگى خیره کننده اى دارد و تا آنجا که بخواهیم آموزنده و پرمعنى و اسرارآمیز است.

آن‌ها شاهکار آفرینش و خلقت اند. زندگى آن‌ها هم شاهکار تاریخ و مملو از حماسه هاى پرشور آفرینش است. در میان این مردان بزرگ تاریخ، هیچ یک به اندازه «محمد» پیامبر بزرگ اسلام (ص) زندگى پرموج، پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هیچ یک با این سرعت در محیط خود و سپس در همه جهان چنین نفوذ عمیقى نکرده است. هیچ یک از آن‌ها از میان چنان جامعه اى منحط و عقب افتاده، تمدنى آن چنان عالى و شکوهمند به وجود نیاورده اند.

این حقیقتى است که تاریخ نویسان شرق و غرب به آن معترف اند. مطالعه تاریخ زندگى چنین مرد بزرگى، بسیار چیز‌ها مى تواند به ما بیاموزد و صحنه هاى گوناگون آموزنده اى از نظر ما بگذراند.» قسمت‌هایی از متن کتاب «فراز‌هایی از زندگی پیامبر اسلام (ص)» اثر استاد جعفر سبحانی را ملاحظه کردید. این اثر کتابی است با نثری شیوا و روان و اطلاعاتی جامع از زندگی پیامبر (ص) و تاریخ اسلام را در اختیار ما قرار می‌دهد. در کنار این کتاب، می‌توانید به اثر سیدجعفر شهیدی، مؤلف و پژوهشگر شریعت مدار، «تاریخ تحلیلی اسلام» رجوع کنید.

تاریخ تشیع

صحابه و تابعین از صدر اسلام، اخبار مربوط به سنت، سیره، جنگ ها، سخنان و کردار و معجزات رسول اکرم (ص) و شرح احوال نیاکان و قبیله او و اخبار کعبه و مکه و احوال فرزندان و اهل بیت (ع) و اصحاب و کاتبان وحی و  مشاوران و  سرداران و  خادمان آن حضرت را برای هم روایت می‌کردند و  این کار را  از  مقوله عبادت و  حفظ شعایر دین می‌دانستند.

اخبار انبیا و امت‌های پیشین نیز که مفسر قصص قرآن و اطلاع درباره آن‌ها برای هر مسلمان لازم بود، ضبط و روایت می‌شد. از جمله کتاب‌هایی را که‌ می‌توان در زمینه تاریخ تشیع مطالعه کرد، دکتر رسول جعفریان نوشته است. برای درک بهتر زمان و زمانه زندگی شیعیان به ویژه در سرزمین ایران به کتاب «تاریخ تشیع در ایران» مراجعه کنید که بیشتر آثار، تألیف‌ها و پژوهش‌های جعفریان درباره تاریخ تشیع است.

زمینه‌های دیگر پژوهش‌های او عبارت اند از تاریخ سیاسی صدر اسلام، تاریخ تشیع و تاریخ دوره صفوی. کتاب‌هایی مانند «تاریخ سیاسی اسلام؛ سیره رسول خدا و سیره خلفا»، «تاریخ تشیع در ایران»، «اطلس شیعه» و نیز «سیاست و فرهنگ روزگار صفوی» ازجمله کار‌هایی است که وی در این زمینه‌ها منتشر کرده  است.